Dieta a depresja: Jakie produkty spożywcze mogą pomóc w poprawie samopoczucia?
Depresja to choroba, jak każda inna, która w ogólnoświatowych klasyfikacjach chorób i zaburzeń występuje w grupie zaburzeń nastroju (zaburzeniu ulega samopoczucie). Nie jest ona stanem kilkudniowym, czy przejściowym, ale długoterminowym1. Objawy depresji z każdym dniem nasilają się, a nieleczona prowadzi do różnych konsekwencji społecznych, zawodowych, szkolnych oraz zdrowotnych np. dystans w relacji, podatność na inne choroby, a nawet do śmierci. Osoby, które nie otrzymały pomocy, dość często nie radzą sobie same, co przyczynia się do samookaleczenia, myśli prób samobójczych czy nawet samobójstwa2. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na depresję choruje 350 milionów ludzi na świecie, a w Polsce 4 miliony. Dotyczy ona nie tylko dorosłych, ale też dzieci.
Uważa się, że jakość diety ma związek z częstością występowania objawów depresyjnych. Potwierdzają to prospektywne badania kohortowe, które zostały przeanalizowane w jednym z artykułów pod tytułem „Diet quality and depression risk” opublikowanym w czasopiśmie naukowym Journal of Affective Disorders. Analiza wyników badań wskazała na istotny związek między dietą, a ryzykiem wystąpienia depresji. W badaniach stwierdzono, że osoby stosujące dietę lepszej jakości, bogatą w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby, orzechy, nasiona i rośliny strączkowe oraz niskotłuszczowy nabiał, miały mniejsze ryzyko wystąpienia depresji. Natomiast dieta bogata w przetworzoną żywność, tłuszcze nasycone, cukry i sól, zwiększała to ryzyko w wyniku wysokiego poziomu stanu zapalnego organizmu wywołanego przez te produkty3.
Jednym z pierwszych randomizowanych badań kontrolowanych (RTC) na temat wpływu diety śródziemnomorskiej, która jest uważana za najlepszą dietę i zajmuje często pierwsze miejsce w rankingu przygotowywanym przez US News & World Report na osoby dorosłe zmagające się z depresją było badanie SMILES, które zostało przeprowadzone przez wykwalifikowanych dietetyków. W badaniu tym wzięło udział 67 osób mieszkających w Melbourne oraz Geelong w Australii, w wieku co najmniej 18 lat z umiarkowanymi oraz ciężkimi zaburzeniami depresyjnymi. Osoby biorące udział w badaniu musiały przed nim spożywać niewielką ilością błonnika pokarmowego, chudego nabiału, warzyw i owoców oraz duże ilości słodyczy, przetworzonego mięsa, słonych przekąsek. Badanie trwało 12 tygodni, a osoby podzielono na dwie grupy. W jednej grupie osoby otrzymywały tylko wsparcie społeczne, nie udzielano im żadnych porad dietetycznych. W drugiej grupie przeprowadzono wywiad żywieniowy oraz wprowadzono zmodyfikowaną dietę śródziemnomorską, w której dodano produkty charakterystyczne dla badanego kraju, czyli np. płatki śniadaniowe, herbatniki pełnoziarniste, mięso kangurze. Podobnie jak w tradycyjnej diecie śródziemnomorskiej spożywano warzywa, owoce, jajka i pełnoziarniste zboża z naciskiem na zwiększone spożycie tłustych ryb, roślin strączkowych, niesolonych, surowych orzechów i nasion oraz oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia (jako główne źródło tłuszczu dodanego). Zalecono umiarkowane spożycie naturalnych produktów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu oraz chudego czerwonego mięsa. Dieta nie miała na celu redukcji masy ciała.
Po analizie wszystkich produktów, zaobserwowano, że dieta była bogata szczególnie w błonnik pokarmowy, kwas foliowy i witaminę C, co było związane z dużym spożyciem warzyw i owoców. Ostatecznie do końca badania dotrwało 50 uczestników, którzy przedstawili swoje dzienniczki żywieniowe. Średni ich wiek wynosił 40 lat (zakres 18–67 lat), a około połowa osób miała współistniejące choroby, takie jak nadczynność tarczycy, nadciśnienie, wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca lub zapalenie stawów. Wyniki badania SMILES udowodniły, że przy wsparciu wykwalifikowanego dietetyka można osiągnąć poprawę jakości diety w populacji osób z ciężkimi stanami depresyjnymi, co przekłada się na złagodzenie objawów występujących w depresji. Uczestników badania poproszono również o informację zwrotną dotyczącą tego, jak czuli się po przestrzeganiu diety. Większość z nich była zadowolona i skomentowała: „Czuję się świetnie i wiem, że potrzebuję kontynuować przestrzeganie zasad żywieniowych, które sprawiają, że czuję się dobrze fizycznie oraz emocjonalnie”; „naprawdę dobrze, jest to nie do opisania ! Na pewnym etapie moje ciało czuło się znacznie lepiej. Czuję, że mój mózg funkcjonuje z większą przejrzystością. Mam więcej energii”. Wyniki badania Smiles sugerują, że poprawa diety może być użyteczną strategią walki z depresją zarówno w populacji ogólnej, jak i w warunkach klinicznych, niezależnie od różnych pomiarów składu ciała. Wyniki są również zgodne z innymi badaniami, które wykazały, że dieta śródziemnomorska i dieta oparta na zdrowych produktach może być korzystna dla zdrowia psychicznego4.
Należy wziąć również pod uwagę fakt, że osoby z depresją na podstawie badań obserwacyjnych są bardziej skłonne do spożywania produktów gorszej jakości niż osoby zdrowe. Jednym z objawów depresji jest częsta zmiana apetytu, który może obejmować napadowe objadanie się lub wstręt do jedzenia. W zależności od nastroju, osoby takie mogą mieć niekontrolowane pragnienie spożywania słonych, słodkich czy wysokotłuszczowych potraw. Depresja często wiąże się również ze zmęczeniem i apatią, co przekłada się na zmniejszoną motywację w przestrzeganiu zdrowych nawyków żywieniowych, chęci gotowania, brak energii na robienie zakupów. W wyniku zmniejszonej koncentracji i spowolnionego myślenia osoby mogą również mieć trudności z nauką nowych przepisów, dlatego pacjent z depresją powinien być objęty kompleksową opieką ( dietetyk kliniczny, lekarz, psychiatra).
Literatura przedmiotu
[1] Seligman E.P., Walker E. F., Rosenhan D. L., Psychopatologia, Poznań 2003, s. 269 – 271
[2] Cierpiałkowska L., Psychopatologia, Warszawa 2016
[3] Molendijk M., Molero P., Sánchez-Pedreño F., „ Diet quality and depression risk: A systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies” Journal of Affective Disorders 2017
[4] Opie R., O’Neil A., Jacka F., „A modified Mediterranean dietary intervention for adults with major depression: Dietary protocol and feasibility data from the SMILES trial”Nutritional Neuroscience, An International Journal on Nutrition, Diet and Nervous System, Volume 21, 2018